Palmiarnia w Łodzi

Plany

Nie dodano

Zdjęcia

Filmy

Nie dodano

Rośliny

Kolekcja roślin szklarniowych Ogrodu Botanicznego liczy około 2400 gatunków i odmian roślin z ponad 139 rodzin botanicznych. Najliczniej reprezentowane są: storczykowate Orchidaceae, kaktusowate Cactaceae, obrazkowate Araceae, begoniowate Begoniaceae, gruboszowate Crassulaceae, wilczomleczowate Euphorbiaceae, pieprzowate Piperaceae, marantowate Marantaceae, palmowate Arecaceae oraz paprotniki z rodzin Adiantaceae, Aspleniaceae, Polypodiaceae i Pteridaceae. Część roślin egzotycznych uprawiana jest w szklarniach na terenie Ogrodu. Większość kolekcji jest na stałe eksponowana w Palmiarni, znajdującej się w Parku Źródliska I, przy al. J. Piłsudskiego 61. W latach 1999-2003 Palmiarnia została przebudowana i obecnie zajmuje powierzchnię 1100 m². Składa się z trzech odrębnych pawilonów przeznaczonych dla roślin o odmiennych wymaganiach klimatycznych. Są to:

Pawilon roślinności twardolistnej, występującej głównie w krajach śródziemnomorskich, w południowo-zachodnich rejonach Ameryki Północnej, na południu Afryki i w południowo-zachodniej Australii. Prezentowane są tu m.in. takie rodzaje, jak: daktylowiec Phoenix sp., karłatka Chamaerops sp., oleander Oleander sp., wawrzyn Laurus sp., oliwka Olea sp., szarańczyn Ceratonia sp., rozmaryn Rosmarinus sp., mirt Myrtus sp., eukaliptus Eucalyptus sp., araukaria Araucaria sp., drzewka kawowe Coffea sp. i cytrusowe Citrus sp.

Pawilon roślinności strefy równikowej i podrównikowej, bardzo bogatej pod względem florystycznym. Zgromadzono tu takie grupy roślin jak: storczyki z rodzajów falenopsis Phalaenopsis sp.,katleja Cattleya sp., dendrobium Dendrobium sp. i oncidium Oncidium sp.,bromelie z rodzajów oplątwa Tillandsia sp., neoregelia Neoregelia sp. ifrizea Vriesea sp.,ananasy Ananas sp., fikusy Ficus sp., begonie Begonia sp., palmy, sagowce z rodzin Zamiaceae i Cycadaceae, a także paprocie drzewiaste, np. Alsophila australis.

Pawilon roślinności pustyń i półpustyń, obejmujących Saharę, część Półwyspu Arabskiego, Wyżynę Irańską, część Afryki Południowej, centralną część Australii, południowo-zachodnie rejony Ameryki Północnej oraz zachodnie wybrzeże Ameryki Południowej. W tym pawilonie eksponowana jest kolekcja kaktusów, m.in. z rodzajów Cereus sp., Mammillaria sp., Ferocactus sp., Echinocactus sp. oraz innych sukulentów, np.: wilczomleczy Euphorbia sp.,agaw Agave sp.,aloesów Aloe sp. igruboszy Crassula sp.

Do najstarszych i najcenniejszych roślin szklarniowych należą palmy, reprezentowane przez prawie 40 gatunków. Niektóre z nich to ponad 140-letnie okazy o wysokości około 18 m, np.: areka Areca sp., howea (kencja) Howea sp. i daktylowiec. Są one świadkami historii Łodzi, ponieważ początkowo rosły w oranżeriach łódzkich fabrykantów i carskich urzędników, a do szklarni miejskich trafiły na przechowanie w chwili wybuchu I wojny światowej. Miały wówczas wysokość 2-3 m, a ich wiek określano na 30-50 lat. Nieodebrane rośliny stały się zalążkiem kolekcji roślin egzotycznych dzisiejszej Palmiarni. Wyjątkowo interesującym elementem kolekcji są sagowce. Jest to grupa wolnorosnących, długowiecznych roślin dwupiennych. Sagowce pojawiły się na Ziemi ponad 200 milionów lat temu, pod koniec ery paleozoicznej. Spośród około 250 gatunków obecnie występujących na świecie, w Palmiarni rośnie 9 gatunków z rodzajów: cykas Cycas sp., zagłowień Encephalartos sp., zamia Zamia sp., stangeria Stangeria sp., ceratozamia Ceratozamia sp. i makrozamia Macrozamia sp. Wszystkie współcześnie spotykane gatunki sagowców są bardzo rzadkie, narażone na wyginięcie i dlatego obejmuje się je różnymi formami ochrony.

Bardzo różnorodną grupę roślin egzotycznych stanowią storczyki, których kwiaty zachwycają wspaniałymi barwami i wymyślnymi kształtami. Są one również dobrym przykładem występowania u roślin zjawiska mimikry, czyli przybierania różnych kształtów i barw naśladowczych. W Palmiarni storczyki prezentowane są razem z innymi epifitami na pniach. Taka aranżacja daje wyobrażenie ich wzrostu w miejscach naturalnego występowania.

W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie roślinami mięsożernymi. Zjawisko mięsożerności wynika z potrzeby pozyskania azotu niezbędnego roślinie do budowy tkanek. Rośliny te przytwierdzone są zazwyczaj korzeniami do podłoża. W toku ewolucji wykształciły z liści różnorodne pułapki, w które wpadają głównie owady. W kolekcji Palmiarni znajduje się obecnie kilkanaście gatunków z rodzajów: dzbanecznik Nepenthes sp., kapturnica Sarracenia sp., tłustosz Pinguicula sp., muchołówka Dionaea sp., rosiczka Drosera sp. i brokchinia Brocchinia sp.

Historia

Historia kolekcji roślin egzotycznych Palmiarni Ogrodu Botanicznego w Łodzi jest znacznie starsza od historii samego obiektu. Najstarsze rośliny znajdujące się w kolekcji, trafiły do Łodzi najprawdopodobniej już w drugiej połowie XIX w. Były one ozdobą oranżerii carskich urzędników oraz łódzkich fabrykantów, którzy zgodnie z ówczesną modą prześcigali się w ich kolekcjonowaniu. O bogactwie inwentarza tych oranżerii świadczyć może fotografia Karola Łuby z 1892 r., wykonana podczas Ogólnopolskiej Wystawy Ogrodniczej zorganizowanej w Łodzi w Parku Źródliska I. Przedstawia ona wnętrze pawilonu Anny Scheiblerowej i Edwarda Herbsta, w którym gospodarze prezentowali najciekawsze okazy z własnych kolekcji roślin egzotycznych. Edward Herbst zaprezentował m.in. wspaniałą kolekcję storczyków, Anna Scheiblerowa zaś rośliny tropikalne i ogromny zbiór ich owoców, za który otrzymała złoty medal, nieprzewidziany wcześniej w puli nagród.

Miasto pierwsze rośliny egzotyczne przejęło w momencie wybuchu I wojny światowej. W 1914 r. carscy urzędnicy uciekając przed armią niemiecką oddawali na przechowanie do szklarni miejskich swoje najcenniejsze okazy, licząc na rychły powrót do Łodzi. Wśród nich znalazły się m.in. okazałe palmy, które po zakończeniu wojny, nieodebrane przez by-łych właścicieli, przejął Zarząd Miasta Łodzi. Rośliny te początkowo przechowywane były w szklarniach znajdujących się w Parku im. St. Staszica. Mieściły się tam bez trudu, gdyż miały one wówczas około 2 m wysokości, a ich wiek szacowano na 30-50 lat. W 1925 r. Wydział Plantacji Miejskich przeniósł stale powiększającą się kolekcję roślin do budynku byłej stołówki dla bezrobotnych, który wybudowano w 1914 r. w Parku Źródliska I w celach wojskowych. W kolejnych latach, ze względu na dotkliwy kryzys gospodarczy, zubożali łódzcy fabrykanci likwidowali własne oranżerie i przekazywali swoje zbiory botaniczne do szklarni miejskich. Skutkiem tego kolekcja roślin tropikalnych Zarządu Miasta stale się powiększała. Pomimo trudnych warunków jakie panowały w nieprzystosowanym do uprawy roślin budynku w Parku Źródliska I, kolekcja roślin egzotycznych przetrwała tam okres II wojny światowej i dzięki uporowi i poświęceniu łódzkich ogrodników nie została zlikwidowana przez okupanta.

W latach powojennych rośliny osiągnęły taką wysokość, że chcąc uratować kolekcję konieczne było podjęcie decyzji o podwyższeniu budynku byłej stołówki dla bezrobotnych. Inicjatorami przebudowy byli pracownicy zieleni miejskiej – inż. Zofia Kotnowska i inż. Feliks Góźdź. Dzięki nim w 1955 r. władze miejskie podjęły decyzję o dostosowaniu budynku do wymagań wegetacyjnych roślin oraz potrzeb ekspozycyjnych całej kolekcji. Po zakończeniu prac budowlanych i zagłębieniu w grunt donic z najwyższymi roślinami, 1 września 1956 r. po raz pierwszy kolekcja udostępniona została zwiedzającym. Wzbudziła ona ogromne zainteresowanie wśród Łodzian i stała się jedną z największych atrakcji miasta. W ówczesnym czasie Palmiarnia składała się z dwóch przeszklonych budynków, w których prezentowano około 300 gatunków roślin wilgotnych tropików i suchych obszarów subtropikalnych. Jej powierzchnia wystawowa wynosiła 500 m², zaplecze socjalne zaś wraz z kwarantanną i szklarniami uprawowymi zajmowało 217 m². W 1959 r. Palmiarnię włączono do Ogrodu Botanicznego, co zapewniało lepszą opiekę merytoryczną nad kolekcją i możliwość jej dalszego rozwoju.

Kolejna przebudowa Palmiarni miała miejsce w 1970 r., kiedy to ponownie podwyższono budynki oraz przeszklono ich górną kondygnację.

Z uwagi na brak miejsca niezbędnego do dalszej rozbudowy Palmiarni na terenie zabytkowego Parku Źródliska I, docelowo cała kolekcja miała zostać przeniesiona na teren Ogrodu. W 1975 r. powstał nawet projekt nowoczesnej Palmiarni w kształcie wielkich szklanych kul, która miała być zlokalizowana na jego terenie (prace koncepcyjne nad projektem trwały już od pierwszej połowy lat sześćdziesiątych). Niestety, ze względu na brak środków finansowych, projekt ten nie został zrealizowany.

W latach dziewięćdziesiątych katastrofalny stan techniczny budynku Palmiarni oraz nie mieszczące się już w nim palmy, wymusiły na władzach miasta podjęcie kolejnej decyzji dotyczącej dalszych losów kolekcji. Początkowo zastanawiano się nad budową nowej Palmiarni na terenie Ogrodu Botanicznego według zmodyfikowanego projektu z lat siedemdziesiątych. Jednak w trosce o palmy będące żywymi świadkami historii naszego miasta, których korzenie na stałe wrosły w podłoże, 14 czerwca 1995 r. Rada Miejska Łodzi podjęła decyzję o modernizacji Palmiarni. Pozostawiono ją w Parku Źródliska I, gdyż przesadzenie wiekowych palm na nowe miejsce nie dawało gwarancji na ich przeżycie.

Prace związane z przebudową Palmiarni rozpoczęto w sierpniu 1999 r. Była to bardzo skomplikowana technologicznie i kosztowna inwestycja, gdyż ze względu na palmy wrośnięte w podłoże stary budynek przed jego rozbiórką musiał być najpierw obudowany nową fasadą Palmiarni. Dodatkowym utrudnieniem był fakt, iż wszelkie prace budowlane prowadzono na terenie zabytkowego parku, między kilkusetletnimi dębami – pomnikami przyrody, które nie mogły zostać uszkodzone.

Modernizację Palmiarni zakończono w 2003 r. i udostępniono ją zwiedzającym 12 września tegoż roku. W chwili obecnej powierzchnia ekspozycyjna Palmiarni wynosi 1100 m² i składa się z trzech pawilonów wystawowych, przeznaczonych dla roślin o odmiennych wymaganiach klimatycznych.

W zmodernizowanej Palmiarni zastosowano wiele nowatorskich rozwiązań technologicznych, zapewniających odpowiednie warunki klimatyczne dla roślin oraz podnoszących estetykę obiektu. Najciekawszym rozwiązaniem jest sposób ogrzewania Palmiarni, w której próżno szukać grzejników lub nawiewów ciepłego powietrza. Ich rolę spełnia tzw. zintegrowana fasada grzewcza, czyli elewacja Palmiarni składająca się z tafli zespolonych szyb połączonych ze sobą aluminiowymi szprosami, w których znajduje się instalacja grzewcza. Tak więc to ściany emitują ciepło podgrzewając powietrze we wnętrzu Palmiarni do określonej temperatury.

Oprócz oryginalnego ogrzewania, zastosowano również system automatycznego sterowania klimatem we wszystkich pawilonach Palmiarni – zgodnie z wymogami roślin w nich uprawianych. System ten na bieżąco monitoruje parametry klimatyczne pawilonów ekspozycyjnych i według potrzeb automatycznie załącza odpowiednie systemy cieniując pawilony, wietrząc je lub podnosząc wilgotność powietrza za pomocą zamgławiania.

Ciekawostki

W połowie września 2006 roku oddano dla zwiedzających, tuż obok palmiarni, ogródek dydaktyczny, przypominający ogród angielski. Na terenie 3,5 tys. m² można oglądać w nim m.in. sekwoje, metasekwoje, dawidia chińska (zwana drzewem chusteczkowym), kryptomerię japońską, rzadkie odmiany sosen i świerków, miłorzęby dwuklapowe, a także kolekcję wrzosów, wrzośców, rododendronów i azalii.

Ogródek dydaktyczny powstał w parku Źródliska już w latach 20. XX wieku. Początkowo był własnością wydziału oświaty łódzkiego magistratu, a następnie należał do Uniwersytetu Łódzkiego. W 2005 roku został przekazany Łódzkiemu Ogrodowi Botanicznemu. W czasie renowacji zmieniono układ alejek, zbudowano fontannę, altankę i postawiono zabytkowe latarnie. Ogródek dydaktyczny jest dostępny tylko dla zwiedzających palmiarnię (wejście przez pawilon dla roślinności twardolistnej).

Źródła zdjęć i informacji, ciekawe linki:

Wikipedia

Palmiarnia

Ogród zgłosił:

Andrzej Nowiński ‚Zieleń we wnętrzach’

Wydarzenia

Nie dodano